O Stowarzyszeniu Dzieci Powstania 1944
KONTAKT: 04-083 Warszawa, ul. Igańska 26 m. 38 sdpw44@gmail.com
Nr konta SDPW1944 w Banku Gospodarki Żywnościowej (BGŻ): 10 2030 0045 1110 0000 0395 9950
MISJA STOWARZYSZENIA
Rodzice nasi walczyli i ginęli w PW 44’ za wolną i szczęśliwą Polskę.
Rolą naszą, Dzieci ’44 jest nie tylko pamiętać o horrorze warszawskiej Hiroszimy, ale przypominać, co z tego wynika dla współczesności. Doświadczyliśmy życia w niepokoju, życia na przetrwanie oraz życia w niezdrowiu. Aczkolwiek wielu z nas wyszło z tej gehenny zahartowanymi i osiągnęło wysokie cele swego życia, ale …to raczej mniejszość z nas? I dlatego mamy prawo pytać, mamy prawo szukać odpowiedzi, mamy prawo zastanawiać się czy ofiara nie była daremną, czy cena nie była za wysoką.
A także mamy prawo oceniać czy Rodziców ofiara nie poszła na marne z punktu widzenia tego, jak następne pokolenia realizują polską rację stanu, którą jest bezpieczeństwo w oparciu o dobre stosunki z sąsiadami i mocne sojusze a także oceniać jak realizowana jest strategia wolności i zachodniej demokracji, w tym i sprawiedliwości.
Skład Zarządu i Komisji Rewizyjnej Stowarzyszenia
Zarząd:
Przewodniczący Andrzej Olas
Wice Przewodniczący Wojciech Łukasik
Skarbnik Ewa Chrzanowska
Sekretarz Maria Nielepkiewicz
Członek Zarządu Tadeusz Świątek
Członek Zarządu Wiesław Winkler
Komisja Rewizyjna:
Jacek Kijkowski
Anna Zawadzka
Władysław Mastalerz
CZŁONKOWIE HONOROWI:
Profesor Andrzej Targowski - honorowy prezes Stowarzyszenia
P. Joanna Woszczyńska - członek honorowy
P. Jerzy Mirecki - członek honorowy
* * *
Sympozja, wystawy, spotkania: Co się dzieje w Muzeum Powstania Warszawskiego, w Warszawie, w Polsce i na świecie.
Baza Ofiar Cywilnych. Muzeum Powstania Warszawskiego prowadzi bazę ofiar cywilnych, link tutaj. Pomóż uzupełnić listę.
Co dzieje się w Stowarzyszeniu:
Współpracujemy z teatrem tańca LUZ.
Współpracujemy z Muzeum Dulag 121.
Wzbogaca się baza naszych wspomnień. Dziś zamieszczamy comiesięczny felieton honorowego prezesa Stowarzyszenia, profesora Andrzeja Targowskiego, p. Zbigniewa Głuchowskiego.
Mamy stronę internetową na Facebooku. Szukaj pod @DzieciPowstaniaWarszawskiego.
Wspomnieliśmy o bazie wspomnień. Napłynęło do nas sporo wspomnień w formie maszynopisu lub rękopisu. Potrzebujemy pomocy w przeniesieniu tych wspomnień na format cyfrowy (word), tak aby zamieścić je w Biuletynie. Prosimy o zgłoszenie się na nasz adres mejlowy (powyżej) ochotników do tej pracy.
Teatr Tańca LUZ
Przedstawił w dniu 27 września kolejny spektakl Dzieci Powstania.
Gościem specjalnym spektaklu był przedstawiciel naszego Stowarzyszenia p. Tadeusz Władysław Świątek.
Oto więcej zdjęć ze spektaklu.
tel. 602 598 493, e-mail: joa.woszczynska@gmail.com
Widziane z krzesła Honorowego Prezesa profesora Andrzeja Targowskiego, Nr 41
Polska odrodzona, „wyleczona” i czy do końca?
Święto
Niepodległości 11 listopada zaczęto obchodzić dopiero od 1937 r. czyli po
śmierci Marszałka Józefa Piłsudskiego w 1935 r. Aż 19 lat zastanawiano się nad
obchodami tej rocznicy. Ale prócz naszej
rocznicy, dzień 11 listopada 1918 jest ważną datą w historii Europy,
ponieważ przywraca Polsce, dużemu europejskiemu państwo należną mu rolę. Czyli
Polska została wyleczona. Jak pamiętamy mówiono wówczas, „że jak Polska jest
chora to i Europa jest chora.” Sprawa rocznicy jest skomplikowana. Ponieważ w
dniu 5 listopada 1916 Niemcy i Austro-Węgry (przegrywające I WŚ) wypowiedziały
się za utworzeniem „samodzielnego” Królestwa Polskiego.
Choć sam Akt 5 listopada nie dawał Polakom konkretnej daty osiągniecia niepodległości Polski, to wywołał on na świecie tak szeroki oddźwięk, że jego ogłoszenie było kluczowym czynnikiem w polskich staraniach o odzyskanie niepodległości, ponieważ zmusił państwa Ententy (Francja i W. Brytania oraz sympatyzujące Stany Zjednoczone—Deklaracja Wilsona) do nacisku na Rosję (członka Ententy), aby zaoferować będącym pod jej zaborem Polakom konkurencyjną ofertę. Pod wpływem tego nacisku car Mikołaj II 25 grudnia 1916 wydał rozkaz, w którym do celów wojny zaliczył odbudowę Polski wolnej, złożonej ze wszystkich trzech części, dotąd rozdzielonych.
W wyniku Aktu z 5 listopada 1916 r. w ciągu ok. 2 miesięcy, w dniu 15 stycznia 1917 rozpoczęła działalność Tymczasowa Rada Stanu w Królestwie Polskim, powołana przez niemieckie i austro-węgierskie władze okupacyjne. W październiku 1917 r. władze okupacyjne ustanowiły Radę Regencyjną, która zgodnie ze słowami powołującego ją Patentu zastępowała króla i regenta. Natomiast 26 listopada 1917 Rada Regencyjna powołała rząd Jana Kucharzewskiego. Z formalnego punktu widzenia Polska mając już swego premiera poniekąd odzyskała niepodległość. Niestety wskutek różnych okoliczności (niezaproszenie delegata Polski do obrad nad Paktem Brzeskim), premier poddał się do dymisji. I dopiero od dnia 11 listopada 1918 r. w dniu, w którym Rada Regencyjna utworzyła urząd Naczelnika Państwa, na który w tym dniu powołano Komendanta Józefa Piłsudskiego---uważa się, że Polska stała się niepodległym państwem.
Tymczasowa Rada Stanu Królestwa Polskiego powołana w konsekwencji Aktu 5 listopada 1916 roku wyciągnęła właściwe wnioski z upadku obu cesarstw w 1917 r., które Akt ten wydały, wygaszając z tym dniem swoją misję, na rzecz Rady Regencyjnej. Czy można mówić tu o przekazaniu komuś władzy de iure? (z listu prof. A. Piskozuba i cytat przez niego przypomniany):
W 1956 r. Stanisław J. Lec stworzył genialną "myśl nieuczesaną":
„W tym kraju - powiedział mój znajomy filozof S. - władza leży na ulicy.”
Nie szkodzi - odpowiedziałem - tutaj nie zamiata się ulic.
Czyżby Panie Stanisławie? Może w PRL nie zamiatano dobrze ulic, ale w latach 1916-1918 polska władza rozwijała się stopniowo, aż do skutku, ponieważ miała świetnych liderów. Także w styczniu 1945 r. pseudo-władza władzę sprawnie podjęła z ulicy, po niemądrych decyzjach w sierpniu 1944 r. -- potem nie było tak trudno ją z ulicy podjąć przez sowieckich wysłanników. Nie było już liderów. I odtąd mamy z tym kłopot.
Warto przypomnieć (dzięki prof. A. Piskozubowi za to), że na podziale rozbiorowym Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Rosja wzięła w nim w całości Wielkie Księstwo Litewskie (462 tys.km kw.). Natomiast polskie ziemie podzielono między Prusy (141 tys km kw) i Austrię (130 tys.km kw. pozostawiając całe Królestwo Polskie (271 tys.km kw) pod nadzorem Rosji. Po 20 latach Rosja w Kongresie Wiedeńskim odebrała pozostałym zaborcom blisko połowę (127 tys.km kw) ale podczas I WŚ w 1915 r. mocarstwa centralne odbiły to terytorium odtwarzając z niego Aktem 5 Listopada 1916 na moment koncepcję Królestwa Polskiego.
Natomiast w 1918 roku, po rewolucji bolszewickiej powrócono do rozbitej przez Rosję podczas rozbiorów Rzeczypospolitej tworząc Druga Rzeczpospolitą zamiast Królestwa Polskiego, nawiązując do Unii Lubelskiej z 1569 r. (Ibidem).
W powstaniu Aktu 5 Listopada 1916 r. ogromnie zasłużył się Władysław Studnicki, krajan i rówieśnik Józefa Piłsudskiego. Obaj byli szlachcicami Wielkiego Księstwa Litewskiego, ale podczas I Wojny Światowej walczyli o sprawę polską, o odrodzenie Królestwa Polskiego. Dyskusyjną wówczas postawą okryła się nacjonalistyczna endecja, protestem Lozańskim zwracając się do Ententy przeciwko restytucji Królestwa Polskiego! (Ibidem).
Niech się święci 11 listopada, ale warto zastanowić się czy aby status Królestwa Polskiego nie byłby lepszy od statusu II RP? Jak wskazują liczne europejskie królestwa, panuje w nich większa stabilizacja i lepsza jakość życia aniżeli w innych systemach społeczno-politycznych. A my może nie bylibyśmy wówczas członkami Klubu im. Heleny Modjeskiej, aż w dalekim mieście Los Angeles?
Czas i potrzeba byśmy zadumali się nad naszym losem po tych 100 ważnych latach. Czy jesteśmy zdolni utrzymać naszą niepodległość sami, czy jesteśmy wolni i bezpieczni oraz jaką mamy przyszłość? A także jaką cenę trzeba za to płacić i czy nas na to stać tak materialnie jak i mentalnie?
DANE O POWSTANIU
Kwestionariusz dziecka powstania p. Z. Głuchowskiego
1. Wiek w
czasie powstania: 6
lat 4 miesiące,
Wiek obecnie: 79 lat 6 miesięcy
2. Sytuacja
w momencie wybuchu powstania:
a. Osoby,
z którymi był w momencie wybuchu powstania: ojciec, matka , dziadek, babka,
inni krewni, piastunka, rodzeństwo (wymienić z podaniem imienia i wieku), inni
rówieśnicy (wymieć z podaniem imienia i wieku), inne osoby (podać pokrewieństwo
bądź relacje bp. Sąsiad, osoby nieznane, scharakteryzować relacje) Matka, Stanisława Głuchowska z
d. Świnarska, lat 40
b. Miejsce,
dom rodzinny (mieszkanie), teren przydomowy (podwórko, ogród), ulica, sklep,
park, środek komunikacji, inne jakie; mieszkanie.
c. Reakcja
otoczenia: Radość, strach, płacz, krzyk, odgłosy walk, próba ucieczki, inne
reakcje; Usłyszeliśmy
głos na podwórku „Polacy, kto w Boga wierzy! Na barykady!” Wtedy ogarnęła nas
wielka radość, że Niemcy zostaną przepędzeni z Polski!
d. Miejsce
schronienia w chwili wybuchu powstania (piwnica, schron, poza miejscem
zamieszkania, środek komunikacji) (dom rodzinny, dom krewnych, dom sąsiadów,
znajomych), inne, jakie: Początkowo przebywaliśmy w mieszkaniu, czuliśmy się bezpieczni, bo okna
wychodziły na podwórko.
3.1. Czas
powstania:
a. Miejsca
przebywania w czasie powstania, jeśli możliwe podać adresy:
W czasie powstania przebywaliśmy w piwnicy /nocą i w
ciągu dnia/-ul. Nowogrodzka 3m. 10.
b. Organizacja
czasu dla dzieci w schronie, piwnicy:
Pomoc: opieka nad chorymi, młodszymi, przy obsłudze kuchni, obsłudze
powstańców: Nie przypominam sobie.
Nauka: Matka uczyła mnie zachowania w czasie wybuchów i skrywania sie podczas
ostrzału.
Gry, jakie: Nie było gier-nie pamiętam.
Śpiewy: Śpiewaliśmy pieśni religijne, partyzanckie i patriotyczne.
Organizacja życia: higiena: Załatwialiśmy się do kubłów, a dzieci do
nocnika,
c. Drogi
ewakuacji przy konieczności opuszczenia schronienia:
Przebite mury ścian pomiędzy jednym budynkiem a drugim.
3.2. Zapamiętane
wydarzenia z czasu powstania:
Dramatyczne- początkowo pogrzeby zabitych powstańców
odbywały się na podwórku w honorowej asyście z salwami, po 2-3 tygodniach
zabrakło miejsca do pochówku i wtedy zaczęto rozkopywać groby wcześniej
zabitych, pogłębiano je i układano zwłoki jedne na drugich, a następnie
przysypywano je cienką warstwą ziemi. Z osobistych przeżyć najbardziej utkwiło
mi w pamięci, z mamą udaliśmy się przejściami przez mury kitka domów dalej,
gdzie podobno byt jeszcze dostęp do wody pitnej. Przechodziliśmy przez gorące
gruzy rozwalonych budynków i w tym czasie rozpoczęto się bombardowanie. Nie
wiedzieliśmy, gdzie się skryć. Szczęśliwie przeżyliśmy i wróciliśmy do naszej
piwnicy, ale bez wody. Po jakimś czasie moja mama znowu wybrała się po wodę.
Zostawiła mnie w piwnicy. Pobiegłem za nią i będąc w pokoju, w którym
znajdowało się przejście usłyszałem ryk nadlatującego samolotu i gwizd
spadającej bomby na sąsiednie pomieszczenie. Impet wybuchu przerzucił mnie z
jednego pokoju do drugiego. Upadająca szafa mato mnie nie przygniotła.
Zobaczyłem krwawiącą moją stopę i poczułem krew na twarzy. Do dzisiaj mam
bliznę na lewej stopie i czole nad okiem.
4. Wyjście
z powstania:
a. Data
ostatecznej ewakuacji: 3 październik 1944 r.
b. Adres
ewakuacji: Nowogrodzka
3.
c. Z kim
wychodził z powstania (porównaj z listą z pytania 2a); z moją mamą.
d. kto z
listy z pytania 2a nie przeżył powstania.
kto był ranny......
e. podać
kolejne etapy wychodzenia z powstania:
- Z powstania wychodziliśmy jakimiś rowami, tunelami i w
końcu znaleźliśmy się na otwartej przestrzeni /nie wiem, jaka to była ulica/,
stali tam Niemcy w mundurach. Powstańcy, mający broń, składali ją przed nimi i
dalej szli z cywilną ludnością.
- Wieczorem, może nocą, doszliśmy do jakichś fabrycznych
hal, zapamiętałem, że mówiono, iź jesteśmy w Pruszkowie.
Jak długo tam byliśmy, trudno mi określić, gdyż byłem
chory, podobno miałem wysoką temperaturę Po jakimś czasie, gdy już poczułem się
lepiej, Niemcy zgromadzili nas przy wyjściu z hali i dokonali segregacji:
zdolnych do pracy ustawili po jednej stronie, starych, chorych i matki z
dziećmi zapędzili do odkrytych wagonów kolejowych. Jechaliśmy nocą, było zimno
i padał deszcz; ludzie mówili, wiozą nas do Oświęcimia, niektórzy próbowali
ucieczki, skakali z jadącego pociągu. Niemcy do nich strzelali, nie wiem, czy
komuś udała się ucieczka.
- Pociąg zatrzymał się na stacji Kozłów pod Krakowem.
Niemcy otworzyli wagon i kazali wysiadać. Miejscowa ludność zaopiekowała się
nami. Ja z mamą znaleźliśmy się we wsi Przysieka. U bogatszych gospodarzy
przebywaliśmy dłużej, u biedniejszych krócej. Moja mama umiała szyć na
maszynie, więc wszędzie byliśmy mile widziani, a maszynę przenoszono od jednych
do drugich.
5. PO
WOJNIE:
a. miejsce,
w którym dowiedział (a) się o zakończeniu wojny:
Dla mnie i mojej mamy wojna się skończyła z chwilą wkroczenia do wsi oddziału
Armi Czerwonej. Dla mojego taty w momencie otworzenia bramy obozu w Stołpie /w
Słupsku/ przez czerwonoarmistę. Dzień zakończenia wojny /9 maja 1945 r./ zastał
nas u rodźmy na Pradze. W Warszawie nie mieliśmy gdzie mieszkać, więc
wyjechaliśmy na wieś do dalekiej rodziny w Leszczance, gm. Trzebieszów - tam
ponownie zastała nas wojna Polacy walczyli z Polakami.
b. reakcja
otoczenia Radość, strach, płacz, inne reakcje: Radość z zakończenia wojny była przeogromna,
niektórzy płakali ze szczęścia.
c. Osoby, z którymi był w momencie zakończenia wojny:
ojciec, matka, dziadek, babka, inni krewni, piastunka, rodzeństwo (wymienić z podaniem
imion i wieku), inni rówieśnicy (wymieć z podaniem imienia i wieku), inne osoby
(podać pokrewieństwo bądź relacje bp. Sąsiad, osoby nieznane, scharakteryzować
relacje): Ojciec,
Bolesław Głuchowski, ps. Tur, lał 42, matka, Stanisława Głuchowska, lat 41.
c. powojenna
stabilizacja: proszę w kilku zdaniach opisać pierwsze 5 lat po wojnie:
d1. W kraju
miejsce zamieszkania:
-od wkroczenia oddziału Armii Czerwonej do powrotu mojego
ojca z obozu mieszkałem w Przysiece, gm. Kozłów;
- przez kilka tygodni mieszkaliśmy u siostry mojej mamy
na Pradze w Warszawie, ul. Żółkiewskiego 45;
- 1945/1946 Leszczanka, gm. Trzebieszów;
- 1946/1947 Krzesk, gm. Zbuczyn;
- 1947/1949 Międzyrzec Podl. ul. Piłsudskiego 47;
- 1949-Siedice, ul. Kilińskiego 9 m. 1.
-miejsce pierwszej szkoły, przedszkola: do szkoły podstawowej zacząłem
uczęszczać w Międzyrzecu Podl., przyjęto mnie do kl. II, po paru dniach
przeniesiono do kl.lll;
- warunki
życia: warunki
życia po wojnie byty wyjątkowo ciężkie, wszystko straciliśmy w czasie okupacji
a w czasie powstania wszystko zostało zniszczone całkowicie, trzeba było
zaczynać wszystko od nowa, od igły, łyżki[ butów itp... dokuczał głód i zimno.
d. 2.
Poza kraiem
- miejsce
zamieszkania
-miejsce pierwszej szkoły, przedszkola
- warunki
życia
6. Stowarzyszenie
dzieci powstania 1944:
Stowarzyszenie zwraca się z uprzejmym zapytaniem, czy
zechciałaby Pani, czy zechciałby Pan nawiązać kontakt z naszym Stowarzyszeniem,
które stawia sobie za cel zarówno integrację naszego środowiska jak i
opracowanie możliwie pełnej dokumentacji przeżyć najmłodszych uczestników
Powstania. Kontakt: adres korespondencyjny 04-083 Warszawa, ul. Iglińska 26 m.
38 mail:sdpw44@gmail.com : 660 778 449 i 514 768 943
Tak, chciałbym uczestniczyć w życiu Stowarzyszenia na
miarę możliwości mojego stanu zdrowia /jestem 21 lat po bay-pasach, teraz
przyplątały mi się problemy onkologiczne, od wielu lat mam też szereg innych
schorzeń, zwyrodnienia, owrzodzenia, refluksy…/
Zbigniew Głuchowski
KONIEC
Wspomnienie p. Hanny Światłowskiej-Hornziel
Wspominając lata, które już minęły, podzieliłabym je na następujące okresy:
I.
Od urodzenia do do1939 r,
II.
Od 1939 do 1945,
III.
Od 1945 do 1990
Czas
wojny pozostanie w pamięci do końca życia. A zaczęło się to wszystko od
ewakuacji fabryki, z której pracował mój ojciec - PZL. Cała kadra inżynierów
miała udać się przez Rumunię, Francję do Anglii. Z uwagi iż granice zostały
zamknięte, wszyscy zostali skierowani na wschód. Po wielu perypetiach
dotarliśmy do dawnej granicy z Rosją – wsi Adamówka. Byliśmy świadka wkroczenia
wojsk radzieckich na teren Polski. W związku z tym postanowiono wrócić do
Warszawy.
Sztab
wojsk radzieckich, który zatrzymał się
we wsi Adamówka, najpierw zarekwirował wszystkie prywatne samochody (ojciec
posiadał zaświadczenie o zarekwirowaniu jego samochodu, napisane na jakimś
poplamionym kawałku papieru. Obecnie to zaświadczenie jest w posiadaniu mojego
brata Tadeusza). Pozostał nam tylko autobus „Gazogen”. Ponieważ nie potrafili
go uruchomić, z nóg wyjechaliśmy nim. Dzięki kierowcy o nazwisku Klujew
przekroczyliśmy granicę (dowódcą tego odcinka frontu był gen. Klujew). Po wielu
perypetiach dotarliśmy do linii frontu z Niemcami. Przepuścili nas bez zbędnych
pytań i tak 24.XII dotarliśmy do Warszawy.
Do naszego mieszkania (Saska Kępa
ul. Elsterska 3 nie mogliśmy wrócić, ponieważ pies, który został po naszym
wyjeździe w mieszkaniu, a opiekował się nim dozorca, zaatakował żołnierzy n
zastrzelony. Nora była bardzo duża i silna. Obcych do mieszkania nie
wpuszczała. Tak więc ojciec wynajął mieszkanie
róg Kopernika i Tamki. Ja mieszkałam u Dziadków, na Pradze przy ul.
Mińskiej 8 m.1, gdyż miałam blisko do szkoły. W czasie wolnym i wakacji
mieszkałam z ojcem i jego żoną (moja mama zmarła w 1936 r.). I tam zastało mnie
powstanie. W naszym budynku mieszkał felczer p. Prokuratorski, który szkolił w
czasie okupacji dziewczęta, które po zaliczeniu kursu zostały sanitariuszkami.
Ponieważ w rodzinie i wśród przyjaciół dziadków moich dużo było lekarzy,
udzielenie pierwszej pomocy nie było mi obce.
W
dniu 1 sierpnia około godziny 17-tej rozległ się hymn „Jeszcze Polska nie
zginęła”, a następnie „Bożę, coś Polskę”… Grano na organach w szkole muzycznej
– Filharmonii. Słychać było pierwsze strzały. Na ulicach pokazali się chłopcy z
biało-czerwonymi opaskami. Przez pierwsze parę dni panowało zamieszanie, gdyż
nie wszyscy mogli dotrzeć do domów oraz punktów zbiórki swoich oddziałów. M.in.
mój ojciec, oraz mój mąż, który wtedy mężem może jeszcze nie był, obydwaj
zgłosili się do „KRYBARA”. I tak ojciec został komendantem Straży Pożarnej na
Powiślu, zaś mąż wraz z kolegami zajęli się budową wozu pancernego.
Pierwsze
próby się nie powiodły. Dopiero po zmianie planów powstał KUBUŚ. Wszelkie oryginalne
dokumenty dotyczące budowy KUBUSIA przekazałam do Muzeum Powstania
Warszawskiego (mam tylko zrobione z nich ksero). Ojciec mój często brał udział
w naradach u KRYBARA.
Jeśli
chodzi o mnie , to miałam za zadanie udzielanie pierwszej pomocy, udzielanie
informacji jak dotrzeć np. do drukarni, gdzie są przejścia piwnicami itp. Dnie mijały
szybko. Niemcy systematycznie burzyli domy. Kiedy bomba uderzyła w nasz dom (na
szczęście zatrzymała się na II piętrze) musieliśmy opuścić nasze mieszkanie i
przenieśliśmy się na ul Okólną 3. Zajęliśmy puste mieszkanie na II piętrze.
Długo tam nie mieszkaliśmy, gdyż Niemcy zajęli Powiśle. Mieszkańców okolicznych
domów spędzili na plac vis a vis biblioteki Raczyńskich, a z
stamtąd po uformowaniu kolumny, zaczęli pędzić Tamką w dół. Z całej tej
wielkiej grupy ludzi oficer niemiecki zatrzymał mnie z macochą. Zaprowadził nas
do baraku (częściowo spalonego) po cyrku Staniewskich. Tam namawiał moją
macochę, aby z nim została, „a córkę tzn. mnie odda do PCK”, na to żona ojca
się nie zgodziła. Wtedy z teczki wyjął papierową torbę, z której wysypał moc
biżuterii. Wtedy moja macocha zdjęła obrączkę, dorzuciła do leżącej już
biżuterii, chwyciła mnie za rękę i wybiegłyśmy na ulicę, starając się szybko
dogonić grupę ludzi, którzy już odeszli kawał drogi. Jak nas zobaczyli, to tak
jakby spowolnili. Kiedy dobiegłyśmy, to
szybko wepchnęli nas w środek grupy, a jakaś kobieta zarzuciła chustę na głowę
macochy. Muszę zaznaczyć, że była ona bardzo piękną kobietą o blond włosach. Ojciec jej był Francuzem.
Szliśmy długo i wreszcie dotarliśmy do kościoła na Woli. Tam oddzielono kobiety
od mężczyzn. Spędziliśmy w nim całą noc. Na drugi dzień zaprowadzono nas na
dworzec i w bydlęcych wagonach zawieziono do Pruszkowa. Tam wpędzono nas do
poszczególnych baraków. My dostałyśmy się do baraku nr 2. Tam znalazłyśmy dwie Po paru godzinach przyszły siostry PCK,
pielęgniarki i zaczęły rozdawać jedzenie – zupa, chleb, a nawet mleko dla
maluchów. Znalazłam starą puszkę, która po wyszorowaniu piaskiem i opłukaniu
wodą służyła jako garnek.
Wyszłam
na zewnątrz baraku i znalazłam studnię, lecz ona znajdowała się za ogrodzeniem,
a Niemcy nie chcieli nas do niej dopuścić. Ponieważ wielu osobom brakowało
wody, zdecydowałam się przejść to ogrodzenie. Niemiec, który pilnował studni,
chciał ażebym wróciła za ogrodzenie. Wtedy ogarnął mnie szał i zaczęłam kląć po
niemiecku. Żołnierz zgłupiał, a ja wykorzystałam to i szybko napełniłam
podawane mi pojemniki wodą. Wykorzystałyśmy to z moją macochą, aby się umyć. Po
paru dniach spotkałyśmy księdza, który
powiedział, że zaraz będzie podstawiony pociąg, w którym zostaną
wywiezieni ludzie do pracy, ale na terenie Polski. Udało się nam dostać do tego
pociągu. Wieziono nas 3 doby i wreszcie wieczorem, po zatrzymaniu się pociągu w
szczerym polu, kazano nam wysiadać. Było
zimno padał deszcz. Na drugi dzień po południu przyjechały furmanki. Zmęczeni i
mokrzy byliśmy zabierani do przydzielonych nam kwater. Ja z macochą trafiłyśmy
do majątku TERESIN. Tam dostałyśmy mały pokoik u pracowników majątku. Ja miałam
pracować w ogrodzie i zajmować się małym dzieckiem, natomiast moja macocha
pracowała w kuchni. W pałacu znajdował
się sztab wojsk niemieckich przeniesiony z Warszawy.
Nasi
gospodarze mieli dwie córki Urszulę i Dankę. O ile Danka zbyt przyjaźniła się z
żołnierzami niemieckimi, o tyle Ula była w porządku. Pewnego dnia, gdy szłam
spać z „maluchem”, przyłączyła się do nas Danka i poprowadziła do lasu. Tam
zobaczyłam siedzącego pod drzewem oficera niemieckiego. Zatrzymałyśmy się. W
pewnym momencie Danka pchnęła mnie tak, że upadłam na Niemca. Nagle zobaczyłam,
że sięga on po pistolet. Zaczęłam uciekać w głąb lasu. Do domu wróciłam wieczorem.
Po moim przyjeździe przyszedł oficer niemiecki, okazało się, że był francuzem
wcielonym do wojska niemieckiego, który powiedział, że musimy szybko uciekać,
jeśli nie miałyśmy żadnych dokumentów i pieniędzy. Po północy przyszedł znajomy
gospodarzy, kazał nam się spakować, gdyż zaraz wyjeżdżamy. Samochód stał przed
domem. Kiedy usiadłyśmy, samochód ruszył i zawiózł nas do małego domku w lesie.
Na drugi dzień zawieziono nas na dworzec w Brwinowie, skąd pociągiem
pojechaliśmy do Warszawy. Opiekował się nami mężczyzna o imieniu Edmund. Kim
był? Wiem, że miał kontakt z partyzantką AK, ale również i Niemcami. Twierdził, że pracuje w organizacji
THOD-a. Ciekawe, że Niemcy wykonywali wszystkie jego polecenia.
Z
Warszawy pojechaliśmy do Krakowa, gdyż rodzina mojej macochy miała majątek na
Polesiu koło Prużany. Niestety nie mogliśmy się tam dostać, gdyż przebiegała
tam linia frontu. Wróciliśmy do Krakowa. Były kłopoty ze znalezieniem jakiegoś
lokum. Edmund ulokował nas u swoich znajomych p. Szponer ul. Św. Krzyża 3. Z
uwagi na ciasnotę w dwóch małych pokoikach mieszkało 5 osób (p. Szponer z 3
dzieci). Staraliśmy się znaleźć warszawiaków, którzy pomagali nowo przybyłym z
Warszawy. I tak dzięki p.p. Helenie Zakrzewskiej - pisarka i Pauli Zahorskiej –
przedwojenna dziennikarka i poetka zostałyśmy skierowane do majątku p.p. Bukowskich,
rodziców Jerzego Bukowskiego, rektora Politechniki Warszawskiej. Zostałyśmy
bardzo serdecznie przyjęte. Zastałyśmy tam żonę i ich córkę Martę oraz
studentkę p. Krysię i p. Musię Prądzyńską. Następnie dojechali jeszcze p.
Ziobrowska z synem oraz inż. Grzybowski z dwoma córkami i czwórką wnucząt. Na
około w lasach ukrywali się partyzanci AK, Rosjanie, dezerterzy z wojska
niemieckiego i zwykli bandyci, którzy ciągle napadali na dwór, żądając
pieniędzy, jedzenia itp.
Z p. Krysią założyłyśmy szkołę dla dzieci pracowników majątku oraz
sąsiednich wsi. Ja uczyłam w zakresie kl. I – III, p. Krysia IV – IV. Któregoś
dnia przyjechali Niemcy dwoma czołgami, zaczęła się pacyfikacja. Sąsiednie wsie
zostały podpalone. Ludzie przybiegali do majątku „Michałonie”. Niemcy mówili,
że właścicielom majątku nic się nie stanie. A pacyfikacja to kara za udzielanie
pomocy partyzantom oraz założenie szkoły. Syn pp. Bukowskich skontaktował się z
dowódcą partyzantki ruskiej (posiadali radiostację) i na drugi dzień zaczęły
nadlatywać „kukuruźniki”. Niemcy szybko się wycofali, a po dwóch dniach
wkroczyły wojska radzieckie.
Należy zaznaczyć, że komendant partyzantki ruskiej – Misza czy Grisza
codziennie przychodził do domu i przekazywał wiadomości zarówno z frontu i
świata. Moim zadaniem było przekazać je do sąsiednich majątków (Bukowie,
Turkowie itp). Wychodziłam wcześnie rano, a wracałam wieczorem. Był duży mróz, śniegi
zawiały drogi. Ja miałam tylko to, co
wyniosłam z Warszawy. Odległości miedzy majątkami wynosiły ok. 10 km., tak więc
musiałam około 20 km w ciągu dnia.
Nastąpił koniec wojny. Dostaliśmy wiadomość, że będą wysiedlać
właścicieli majątków. Zaczęła się wywózka cennych rzeczy do Krakowa. Wtedy do
Krakowa wyjechała moja macocha. Przyjęła ją rodzina pp. Karkowskich. Po pewnym
czasie wyruszyłam do Krakowa. Szło się pieszo. Spało się w stodołach. Po paru
dniach dotarłam do Krakowa. Tam odnalazła nas babcia, matka mojej macochy.
Córkę, która była w 8 – mym miesiącu
ciąży zawiozła do szpitala, a mnie zabrała do siebie do Częstochowy. Następnie
zaczęła szukać mojego ojca i odnalazła
go w Katowicach. Podróż z Częstochowy do Katowic trwała 3 doby, z uwagi, iż
były uszkodzone tory, mosty zerwane.
Chciałabym zaznaczyć, że gdyby wszystkie matki były takie, jak moja
macocha, nie byłoby nieszczęśliwych dzieci. Też chcę zaznaczyć, że w Krakowie
rozstaliśmy się z naszym opiekunem.
Tak zakończyła się pierwsza część moich wspomnień.
Rok 1945 – urodził się mój brat Maciuś. Na ulicach Katowic trwały
walki. Matka Maciusia musiała wrócić do szpitala, gdyż wywiązało się zakażenie
po porodzie. Były kłopoty ze znalezieniem mleka. Pomógł nam dyr. RGO. Dostałam
od niego różne odzyski, mleko dla Maćka. Również p. Maria Potter przynosiła
mleko kozic. Siostra jej, pielęgniarka, pracowała u dr Roszkowskiego –
pediatry. Ojciec mój, ponieważ zabezpieczał mienie poniemieckie, przekazał całe
wyposażenie do szpitala.
W roku 1946 powróciliśmy do Warszawy. Zaczęłam pracować i jednocześnie kontynuować
naukę. Pierwsza praca to firma importowo-exportowa Askid. Znałam języki
niemiecki, rosyjski i angielski. Po likwidacji firm prywatnych podjęłam prace w
Zjednoczeniu budowlanym nr. 2. W roku 1952 wyszłam za mąż. Zaczęłam pracować
społecznie z dziećmi.
Często pytano mnie, dlaczego podjęłam pracę z dziećmi. W czasie wojny
często bywałam z rodzicami w Straży Pożarnej przy ul. Chłodnej. Okna mieszkania
z-cy Komendanta wychodziły na Getto. Widziałam dzieci umierające z głodu,
zabijane przez Niemców. Postanowiłam, że jeśli przeżyję, zajmę się dziećmi i
młodzieżą. I tak się stało. Wspólnie z prof. Wytrążkiem założyliśmy Poradnię
Społeczno – Wychowawczą. Były udzielane porady zarówno młodzieży jak i
rodzicom. Ponieważ pracy było coraz więcej, zaczęłam zapraszać znajomych do
pracy w poradni. Nie sprawdzili się kuratorzy sądowi ds. nieletnich. Następnie
z inicjatywy młodzieży zaczęły powstawać Młodzieżowe Kluby Dzielnicowe. Kluby
te prowadzone były przez samą młodzież pod nadzorem cichym dorosłych.
Następnie Prezes Sądu Wojewódzkiego mianował mnie przewodniczącą
Komisji Penitencjarnych w dwóch z-ch karnych – Ostróda dla młodzieży i
Barczewie dla dorosłych. Dla młodszych organizowane były różne konkursy, dla
starszych (Barczewo) kontynuowanie nauki.
W lecie były organizowane dla młodzieży starszej obozy przy dużej
pomocy Komendanta Wojewódzkiego SP. Otrzymaliśmy pole namiotowe namioty wraz z
wyposażeniem, możliwość korzystania ze stołówki (w ośrodku wypoczynkowym SP).
Również i w wojsku organizowane były prelekcje na temat alkoholizmu oraz
zażywania narkotyków. Było prowadzone wiele prac z młodzieżą. Lecz po moim
przejściu na emeryturę i przeniesieniu się z Olsztyna do Warszawy, nikt nie
podjął się dalszej pracy z młodzieżą.
Hanna
Światłowska- Hornziel
KONIEC
Aby obejrzeć prezentację p. Tadeusza Władysława Świątka "Dziecko Powstania" kliknij tutaj.
Ważny cytat:
– Powinniśmy złożyć najwyższy hołd i przeprosić ludność stolicy, że poniosła tak straszne upokorzenia, tak straszne cierpienia – powiedział gen. Zbigniew Ścibor-Rylski „Motyl”, prezes Związku Powstańców Warszawskich, odsłaniając w 2010 r. pomnik cywilnych ofiar tamtego zrywu.
Inicjatywa ustawodawcza o pomocy dla dzieci powstania warszawskiego, czyli nic się nie dzieje
Załączamy materiały z lat 2016 i 2017 dotyczące pomocy dla dzieci wojny.
Spis wspomnień Dzieci Powstania zamieszczonych w Biuletynie
Halina Kałdowska Biuletyn nr 12
Profesor Elżbieta Skotnicka-Iliasiewicz Biuletyn nr 14
Agnieszka Wróblewska Biuletyn nr 15
Jerzy Kraśniewski Biuletyn nr 16
Profesor Janusz Przemieniecki Biuletyn nr 18
Profesor Agnieszka Muszyńska Biuletyn nr 20 - 28
Profesor Elżbieta Skotnicka-Iliasiewicz Biuletyn nr 27
Mirosław Kukliński Biuletyn nr 28,29,30
Agnieszka Wróblewska Biuletyn nr 29
Wojciech Sobieszuk Biuletyn nr 30
Andrzej Bischoff Biuletyn nr 31
Profesor Stanisław Lewak Biuletyn nr 31
Jacek Krzemiński Biuletyn nr 32,33,34,35
Profesor Stanisław Lewak Biuletyn nr 33
Profesor Agnieszka Muszyńska Biuletyn nr 34
Danuta Charkiewicz Biuletyn nr 36
Aleksander Szczęsny Biuletyn nr 36
Józef Henryk Rudziński Biuletyn nr 37
Tadeusz Władysław Świątek (link) Biuletyn nr 37
Janina Tymkiewicz Biuletyn nr 38
Hanna Langner-Matuszczyk Biuletyn nr 39
Danuta Szarska Biuletyn nr 40
Halina Gniadek Biuletyn nr 41
Mirosław Grabowski Biuletyn nr 42, 43
Zbigniew Głuchowski nr 44
Hanna Światłowska-Hornziel nr 44
Pożyteczne Linki:
Rachunek Bankowy Stowarzyszenia za okres 27.09.2018 - 27.10.2018
Bank BGZ Paribas: 5814,01 PLN
70 dolarów kanadyjskich
100 dolarów kanadyjskich czek
200 dolarów amerykańskich
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz